რა ხდებოდა “ეკონომიკური აღმავლობის” საქართველოში?
თემურ შაშიაშვილი: “ჩვენი ტრაგედია იმაშია,რომ ამის შემომქმედ “ნაცებს”ოპოზიციად ვთვლით,მათ ბელადს-პრეზიდენტად,მათ იდეოლოგს-განათლების მთავარ პატრონად….”
რა ხდებოდა რეალურად ნაცმოძრაობის მმართევლობის დროს “ეკონომიკური აღმავლობის” საქართველოში?
ციფრები კომენტარის გარეშე _ ანალიზისა და დაფიქრებისათვის
I საქართველოსა და მსოფლიო დონეთა შედარებით ზოგიერთი ინდკატორის მიხედვით 2007 წელს
(2007 წელი აღებულია შეგნებულად, რადგან დღეს მდგომარეობა გაცილებით გაუარესებულია და დავაბრალოთ იგი 2008 წლის აგვისტოს ომს და მსოფლიო კრიზისს)
1. მთლიანი შიდა პროდუქტი მოსახლეობის ერთ სულზე (მსყიდველობითი უნარიანობის პრიორიტეტით) დოლარებში
საქართველო _ 4662
მსოფლიო _ 9972
2. ბავშვთა წილი მოსახლეობაში (%)
საქართველო _24,2
მსოფლიო _ 41,2
3. მოხუცთა წილი მოსახლეობაში (%)
საქართველო _ 20,7
მსოფლიო _ 11,6
4. დაბადებულ ბავშვთა რაოდენობა 12_49 წლის ასაკის ყოველ ქალზე
საქართველო _ 1,6
მსოფლიო _ 2,6
5. ხარჯები განათლებაზე მოსახლეობის ერთ სულზე გაანგარიშებით (აშშ დოლარი)
საქართველო _ 7,6
ისრაელი _ 1477
ფინეთი _ 1940
გერმანია _ 2548
P.შ კომენტარისაგან თავის შეკავება შეუძლებელია და მას ერთი წინადადება გამოხატავს… ეს კატასტროფას, განათლებული საქართველოსათვის გამოხატულებაა…
II დემოგრაფიული მდგომარეობა
1. 1991_2009 წლებში მოსახლეობა 1,11 მილიონით შემცირდა ემიგრაციის და შობადობის დონის მკვეთრი (1,7-ჯერადი) დაცემის გამო.
2. ბოლო ორი ათეული წლის განმავლობაში ქვეყნიდან გასულთა 85 პროცენტი 20-50 წლისაა, მაშინ, როცა აღნიშნული ასაკობრივი ჯგუფის წილი მთელს მოსახლეობაში 40 პროცენტზე ნაკლებია.
3. 1991-2009 წლებში 65 წელს გადაცილებულთა წილი გაიზარდა 8%-დან 22% -მდე , ხოლო წელზე უმცროსი ასაკის მოსახლეობა, პირიქით, შემცირდა 31%_დან 17%-მდე.
მიმდინარეობს საქართველოს მოსახლეობის დაბერება _ წლების ტენდენციით ყოველ წელს 0,36 წლის “სიჩქარით”
III დასაქმება და უმუშევრობა
1. 1990 წლამდე უმუშევრობა საქართველოში არ აღემატებოდა ეკონომიკურად აქტიური მოსახლეობის 0,5%-ს. ხელფასის მიმღებთა რაოდენობა აღემატებოდა 2 230 ათას კაცს.
2. ბოლო ორ ათეული წლის მანძილზე დაქირავებით დასაქმებულთ რაოდენობა საქართველოში შემცირდა 3,9-ჯერ, მაშინ, როდესაც მოსახლეობის საერთო რაოდენობა იგივე პერიოდში მხოლოდ 0,2%-ით დღეისათვის ყოველ 100 შინამეურნეობაზე მხოლოდ 48 დაქირავებითი დასაქმებული მოდის.
90-იანი წლების “ტოტალური დასაქმება” შეიცვალა დღევანდელი “ტოტალური უმუშევრობით”
3. ოფიციალური სტრატეგიული გათვლით დასაქმებულთა 53,4% სოფლის მეურნეობაზე მოდის.
IV ეკონომიკა:
1. ერთ სულზე მოხმარებული ელექტროენერგიის მოცულობა კილოვატსაათებში შეადგენდა:
1990 წელს _ 2673
2008 წელს _ 1725
2008 წელს ერთ სულზე ელ.ენერგიის მოხმარება კოლოვატსაათებში:
საქართველო _ 1725
მსოფლიო _ 2500
3. 1983 – 2005 წლებში დენი წარმოება საქართველოში ფაქტობრივად განახევრდა _ მსოფლიოში პირიქით _ გაორმაგდა.
საქართველო
1980 წელს იყო _ 14,7 მლრდ. კვტ.სთ
2005 წელს _ 7,4 მლრდ. კვტ.სთ
შემცირების ტენდენცია გრძელდება…
მსოფლიო
1980 წელს იყო _ 8205,8 მლრდ. კვტ.სთ
2005 წელს _ 15346,5 მლრდ. კვტ.სთ
4. 2002 – 2006 წლებში საქართველო 1,8 მილიარდ კუბამეტრ გაზს მოიხმარდა, 2009 წელს მისი მოხმარება 1,1 მილიარდ კობამეტრამდე შემცირდა… შემცირების ძირითადი მიზეზი ეკონომიკაა ( იგი პარაქტიკულად დგას), მოსახლეობაში მოხმარება იზრდება.
5. მთლიანი შიდა პროდუქტის მოცულობა საქართველოში 1979 წელს 50,1% შეადგენდა, 1979 წელს იყო _ 4917,09 აშშ დოლარი
2008 წელს _ 2921,1
6. მსოფლიო ბანკის კლასიფიკაციით 1979 წელს საქართველო შედარებით მაღალი შემოსავლების ქვეყნებს განკუთვნებოდა… 2008 წელს _ საქართველო გახდა დაბალშემოსავლიანი ქვეყანა (ადგილი ბოლოსწინა ჯგუფში უღარიბესი ქვეყნების შემდეგ).
7. 1992 წელს დაწყებული ჰიპერინფლაცია შეჩერებული იქნა 1996 წლის ბოლოს. შემდგომ რამდენიმე წელში ინფლაციის დონე საშუალო ევროპულს არ აღემატებოდა, ხოლო 2003 წელს აშშ დოლარის ინფლაციას გაუტოლდა
“ვარდების რევოლუციის” შემდგომ ინფლაცია გაიზარდა და 2007-2008 წწ. 10%-ს მიაღწია.
ინფლაცია საქართველოში (პროცენტებში)
2000 წელი _ 4,0
2001 წელი _ 4,7
2002 წელი _ 5,6
2003 წელი _ 4,8
2004 წელი _ 5,7
2006 წელი _ 9,2
2007 წელი _ 9,2
2008 წელი _ 10,1
V _ საქართველოს მაკროეკონომიკის ზოგადი შედარებითი ანალიზი. (საქართველო, აზერბაიჯანი, სომხეთი)
• სოციალური სფერო:
1. მოსახლეობის ზრდა (პროცენტებში)
საქართველო _ _1
აზერბაიჯანი _ +1
სომხეთი _ 0
2. ორსულობა ერთ ქალზე
საქართველო _ 1,29
აზერბაიჯანი _ 2,0
სომხეთი _ 2,0
3. 5 წლამდე ბავშვთა სიკვდილიანობა ყოველ 1000 ბავშვზე
საქართველო _ 30
აზერბაიჯანი _ 39
სომხეთი _ 24
• ეკონომიკა
1. მთლიანი შიდა პროდუქტი (მშპ) მილიონი აშშ დოლარი
• საქართველო _ 12800,5
• აზერბაიჯანი _ 46258,0
• სომხეთი _ 11916,0
• ლატვია _33783,0
• დანია _ 313579,0
2. მთლიანი შიდა პროსდუქტი (მშპ) (ერთ სულ მოსახლეზე აშშ დოლარებში)
• საქართველო _ 221,1
• აზერბაიჯანი _ 5329,0
• სომხეთი _ 3869,0
• ლატვია _14882,0
• დანია _ 57417,0
3. ინფლაცია (პროცენტებში)
• საქართველო _ 10
• აზერბაიჯანი _ 21
• სომხეთი _ 4
• დანია _ 2
4. იმპორტი (პროცენტებში)
• საქართველო _ 49,3
• აზერბაიჯანი _ 29,0
• სომხეთი _ 39,0
5. ექსპორტი (პროცენტებში)
• საქართველო _ 11,7
• აზერბაიჯანი _ 68,0
• სომხეთი _ 19,0
• ლატვია _ 42,0
• მოლდოვა _ 52,0
6. სამხედრო ხარჯები (მთლიანი შიდა პროდუქტის პროცენტი)
• საქართველო _ 8
• აზერბაიჯანი _ 3
• სომხეთი _ 3
• ლატვია _ 3
• მოლდოვა _ 1
• დანია _ 1
7. მრეწველობის წილი მთლიან შიდა პროდუქტში (%)
• საქართველო _ 24
• აზერბაიჯანი _ 71
• სომხეთი _ 45
VI _ ზოგიერთი ანალიზი დარგობრივ ჭრილში
• ბიუჯეტი
1. თავდაცვის ხარჯები 2,35-ჯერ აღემატება სოციალური მიმართულების და 3,38-ჯერ ჯანდაცვის ხარჯებს.
2. უშიშროების ორგანოების დაფინანსება ბიუჯეტის 11,92%-ს შეადგენს;
3. თბილისით და აჭარით დაწყებული _ საქართველოს ყველა ქალაქსა და რაიონში დახარჯული თანხები იმდენივეა, რამდენიც თავდაცვის ბიუჯეტი…
4. უშიშროებაზე იხარჯება 1,7-ჯერ მეტი, ვიდრე განათლებაზე და 1,2-ჯერ მეტი, ვიდრე მოსახლეობის სოციალურ დაცვაზე…
6. სამთავრობო, საპარლამენტო და საპრეზიდენტო სტრუქტურების შენახვა ჯდება 1,8-ჯერ მეტი, ვიდრე განათლება, 5-ჯერ მეტი ვიდრე კულტურა და სპორტი, 3-ჯერ მეტი, ვიდრე ჯანდაცვა, 1,2-ჯერ მეტი, ვიდრე სოციალური დაცვა.
7. 2009 წელს 2008 წელთან შედარებით საერთო მიუჯეტი შემცირდა 647,4 მილიონით, ანუ 10,17 %-ით და ეს მაშინ, როცა ქვეყანამ აშშ-სა და დასავლეთისაგან რამდენიმე მილიარდი მიიღო დახმარების სახით..
• მრეწველობა
1. 2008 წელს წინა წელთან შედარებით სამრეწველო პროდუქციის გამოშვება შემცირდა 3,77%-ით
2. სამრეწველო პროდუქციის გამოშვება
• 1979 წელი _ 27,54 მილიარდი
• 2008 წელი _ 4 მილიარდის ფარგლებში
3. მრეწველობის 42,47% თავმოყრილია თბილისში. მხოლოდ ქვემო ქართლი და იმერეთი შეიძლება ჩაითვალოს მხარეებად, სადაც მრეწველობა მეტ-ნაკლებად განვითარებულია, დანარჩენი მხარეები ინდუსტრიულად აშკარად ჩამორჩენილია.
4. 1979 წელს მოპოვებულ იქნა 2,764 ათასი ტონა მაგნიუმის მადანი, 1,824 ათასი ტონა ქვანახშირი, წარმოებული იქნა 1,824 ათასი ტონა ფოლადი, 645 ათასი ტონა სასუქი.
დღეს ყველა ეს მიმართულება ფაქტიურად გაჩერებულია, ან 1979 წლის 5% -ის ფარგლებშია.
• სოფლის მეურნეობა
1. 2003 წლიდან სასოფლო-სამეურნეო პროექტების მოცულობა მკვეთრად მცირდება
2. 2008 წელს 1981 წელთან შედარებით პირუტყვისა და ფრინველის სულადობა მკვეთრად შემცირდა, მათ შორის:
• მსხვილფეხა რქოსანი პირუტყვის _ 1,48-ჯერ
• ღორის _ 10,93-ჯერ
• ცხვრისა და თხის _ 3,36-ჯერ
• ფრინველის _ 2,32-ჯერ
3. საქართველოს 2008/2009 და 1978/1979 წლების სეზონების მოსავალი
• მარცვლეული (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 646,9
2008/2009 წელი _ 457,8
• შაქრის ჭარხალი (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 115,1
2008/2009 წელი _ “_”
• ლობიო (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 25,1
2008/2009 წელი _ 11,6
• თამბაქო (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 13,9
2008/2009 წელი _ 0,1
• კარტოფილი (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 444,6
2008/2009 წელი _ 193,4
• ბოსტნეული (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 575,5
2008/2009 წელი _ 165,0
• ხილი (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 483,2
2008/2009 წელი _ 157,6
• ციტრუსები (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 327,9
2008/2009 წელი _ 55,2
• ყურძენი (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 784,2
2008/2009 წელი _ 175,8
• ჩაი (ათასი ტონა)
1978/1979 წელი _ 449,8
2008/2009 წელი _ 5,4
• მშენებლობა
1. 2007 წლამდე საამშენებლო სამუშაოები მკვეთრად იზრდებოდა, მაგრამ 2008 წელს 283,5 მილიონი ლარით შემცირდა,
2. საამშენებლო სამუშაოების მოცულობის 61%-ზე მეტი თავმოყრილია თბილისში, იგი განვითარებულია აჭარასა და სამეგრელო-ზემო სვანეთში. სხვა რეგიონებში სამშენებლო სამუშაოები უმნიშნელოა.
3. 2008 წელს შესასრულებელი სამშენებლო სამუშაოების პროცენტული წილი რეგიონების მიხედვით (პროცენტებში):
თბილისი _ 61,88
აჭარა _ 16,74
სამეგრელო-ზემო სვანეთი _ 7,71
შიდა ქართლი _ 4,03
იმერეთი _ 2,66
ქვემო ქართლი _2,33
გურია _ 0,8
სამცხე-ჯავახეთი _ 1,47
კახეთი _1,21
მცხეთა მთიანეთი _ 0,63
რაჭა-ლეჩხუმი, ქვემო სვანეთი _0,53
_
• საგარეო ვაჭრობა
1. იმპორტი გაცილებით უფრო სწრაფად იზრდება, ვიდრე ექსპორტი, რის შედეგადაც კატასტროფულად მოიმატა საგარეო ვაჭრობის უარყოფითმა სელდომ. უკანასკნელი წლების განმავლობაში, საქრთველოში 3,5-4,5-ჯერ მეტი პროდუქცია შემოდის, ვიდრე საქართველოდან გადის უცხოეთში.
2. საექსპორტო სქონელში 31,86%-ს არაძვირფასი ლითონები, ანუ ჯართი და ნედლეულია
• საშინაო ვაჭრობა
1. შემაშფოთებელია ვაჭრობის რეგიონალური სტრუქტურა.
თუ თბილისში 2008 წელს ერთ სულ მოსახლეზე გაიყიდა თითქმის 7,0 ათასი ლარის საქონელი, მცხეთა-მთიანეთში ეს მაჩვენებელი მხოლოდ 45 ლარის ტოლია.
2. 2008 წელს მოსახლეობის ერთ სულზე რეალიზებული პროდუქცია საქართველოს მხარეებში
თბილისი _ 5101
აჭარა _ 1654
სამეგრელო-ზემო სვანეთი _ 633
შიდა ქართლი _473
იმერეთი _ 599
ქვემო ქართლი _341
სამცხე-ჯავახეთი _ 268
კახეთი _ 245
რაჭა-ლეჩხუმი, ქვემოსვანეთი _205
გურია _ 156
მცხეთა მთიანეთი _ 45
VII _ საქართველოს ადგილი მსოფლიოში
ზოგიერთი სოციალურ-ეკონომიკური ინდიკატორის მიხედვით
1. 2009 წელს მთლიანი შიდა პროდუქტი მოსახლეობის ერთ სულზე ვალუტის მსყიდველობითი უნარიანობის პარიტეტის გათვალისწინებით შეადგენდა OEჩD-ის წევრი ქვეყნების მხოლოდ 12,8 პროცენტს, ანუ პრაქტიკულად OEჩD-ის 1988 წლის დონის დაახლოებით 1/4¼-ს.
2. მთლიანი შიდა პროდუქტის ზრდის ტემპი 2009 წელს საბაზრო ეკონომიკაზე გადასვლამდე მაქსიმალურ დონესთან შედარებით სამხრეთ კავასიის ქვეყნებსა და რუსეთში (პროცენტობით)
ქვეყანა პიკური წელი 2009წ %-ით
პიკურ წელთან
საქართველო 1988 54,4
სომხეთი 1989 132,2
აზერბაიჯანი 1988 178,5
რუსეთი 1989 97,5
თითქმის ყველა ქვეყანამ შეძლო პიკური მაჩვენებლის აღება _ სომხეთმა 1,32-ჯერ, აზერბაიჯანმა – 1,785 – ჯერ გადააჭარბეს, საქართველო კი პიკურ მაჩვენებლის ნახევრის ნიშნულზეა.
3. საქართველო ადამიანური განვითარების ინდექსით ჩამორჩება მსოფლიოში პირველ ადგილზე მყოფ ნორვეგიას _ 19,1 პროცენტით, ყოფილი საბჭოთA კავშირის 15 ქვეყნიდან მეათე ადგილზეა, ჩამორჩება: ესტონეთს, ლატვიას, ლიტვას, რუსეთს, ბელორუსს, უკრაინას, ყაზახეთს, აზერბაიჯანს და სომხეთს… უსწრებს:… თურქმენეთს, უზბეკეთს, ყირგიზეთს, ტაჯიკეთს;.
4. საქართველოს ეკონომიკური განვითარების დონით ყოფილ საბჭოთა ქვეყნებს შორის მეთერთმეტე ადგილზეა. გვასწრებენ წინა პუნქტში ჩამოთვლილი ქვეყნები და მათ ემატება თურქმენეთიც.
VIII _ ხელფასები და პენსიები საქართველოში
1. 2009 წელს საშუალო თვიურმა ხელფასმა საქართველოში ოფიციალური (ხელისუფლების ) მონაცემებით 572,5 ლარი (342 აშშ დოლარი) შეადგინა.
2. 2009 წლის ბოლოს სულ დაქირავებულ დასაქმებულად ითვლებოდა 625 ათასი ადამიანი, მაშინ, როცა შინამეურნეობათა რაოდენობა ქვეყანაში 1,100 ათასზე მეტია.
გამოდის, რომ ქვეყნის ყოველ 100 შინამეურნეობაზე მხოლოდ 56 დაქირავებით დასაქმებული მოდის.
3. დაქირავებით დასაქმებულების წილი მთლიან მოსახლეობაში:
საქართველო – 14,2%
აშშ _ 42,6%
4. დღეისათვის მოსახლეობით ერთ სულზე გაანგარიშებით საშუალო ხელფასის მსყიდველობითი უნარიანობა საქართველოში აშშ-ზე 28,0-ჯერ ნაკლებია. ეს მაშინ, როცა ფასები საქართველოსა და ამერიკაში პრაქტიკულად თანაბრდება, ზოგიერთი სამომხმარებლო საქონლის პოზიციის მიხედვით უსწრებს ამერიკის ფასებს
ფასების შედარება საქართველო-აშშ
• ბენზინი
საქართველო _ 1,62 ლარი
ამერიკაში აშშ _ 0,7 დოლარი 37,4%-ით იაფი
• საქონლის ხორცი
საქართველო _ 6,62 ლარი
ამერიკაში აშშ _ 2,8 დოლარი 41,8% -ით ნაკლები
• კვერცხი 10 ცალი
საქართველო _ 1,62 ლარი
ამერიკაში აშშ _ 0,7 დოლარი 22,4%-ით ნაკლები
• მოუხდელი რძე
საქართველო _ 2,09 ლარი
ამერიკაში აშშ _ 0,8 დოლარი 52,9%-ით ნაკლები
• საშუალო ხელფასი
საქართველო _ 572,5 ლარი 10-ჯერ ნაკლები
აშშ _ 3202 დოლარი
5. დღეისათვის საქართველოს ხელისუფლებას მეზობელ პოსტსაბჭოთა ქვეყნებთან შედარებით ყველაზე მაღალი საპენსიო ასაკი და ყველაზე დაბალი პენსია აქვს დაწესებული.
თუ საქართველოში იგი 48 აშშ დოლარია, სომხეთში _ 65 დოლარი, აზერბაიჯანში _ 107 დოლარი, ხოლო რუსეთში 220 დოლარზე მეტია.
6. საქართველო ჩამორჩება მეზობელ პოსტსაბჭოთა ქვეყნებს საშუალო ხელფასისა და საშუალო პენსიის თანაფარდობითაც. ეს თნაფარდობაა:
საქართველოში _ 15,2%
სომხეთში _ 20,1%A
რუსეთში _ 34,0%
აზერბაიჯანში _ 34,9%
7. ნომინალურად 2008 წლის მიხედვით საქართველოში საშუალო ხელფასი აშშ-ს დონის 11,2 პროცენტია…
საქართველოში _ 4,2 ათასი დოლარი
აშშ-ში _ 37,5 ათასი დოლარი.
მოსახლეობის ერთსა და იმაცვე რაოდენობაზე გაანგარიშებით, აშშ _ში 3,4-ჯერ მეტი დაქირავებით დასაქმებულია საქართველოსთან შედარებით.
8. ყოველ 1000 კაცზე დღეისათვის საქართველოში დაქირავებით მუშაობს 132 კაცი, აშშ-ში _ 426, ანუ 3,2-ჯრ მეტი.
საქართველოში დღეისათვის, 1990-იანი წლების დასაწყისთან შედარებით, ხელფასს იღებს 3,9-ჯერ ნაკლები ადამიანი.
მინიმალური ხელფასის ოფიციალური დონე საქართველოში ამერიკულის 6,4%-ს შეადგენს.
9. დღეისათვის მოსახლეობის ერთ სულზე გაანგარიშებით საშუალო ხელფასის მსყიდველობითი უნარიანობა საქართველოში აშშ-ზე 30,7-ჯერ ნაკლებია.
10. წლიდან წლამდე იზრდება უცხოეთიდან შრომითი მიგრანტების მიერ თანხების რეპატრიაციაც. საქართველოში მათ მიერ გამოგზავნილი აღრიცხული თანხების მოცულობამ 2003 წელს _ 196,6 მლნ. აშშ დოლარი, 2008 წელს კი _ 1002 მლნ აშშ დოლარი (5-ჯერადი ზრდა 2003 წელთან შედარებით) შეადგინა.
დღეისათვის შრომის მიგრანტების მიერ სამშობლოში რეპატრირებული თანხების მოცულობა ქვეყანაში შექმნილი მთლიანი შიდა პრდუქტის 10%-ის ფაეგლებშია.
